De gemeente Lummen telt ruim 14.000 inwoners en behoort tot het gerechtelijk kanton Hasselt en kieskanton Herk-de-Stad. De eerste vermelding van Lummen stamt uit 1200, als Lumm. Dit is afkomstig van het Germaanse woord lom, dat vochtig betekent. De gemeente ontstond uit een fusie van de deelgemeenten Lummen, Meldert en Linkhout. Daarnaast zijn er nog tal van gehuchten: Geneiken, Genenbos, Gestel, Goeslaar, Groenlaren, Laren, Mellaer, Molem, Oostereinde, Rekhoven, Schalbroek en Thiewinkel. De aangrenzende gemeenten zijn Diest en Beringen in het noorden, Halen in het westen, Herk-de-Stad in het zuiden, Heusden-Zolder in het oosten en Hasselt in het zuidoosten. Doorheen de gemeente Lummen stroomt de rivier de Demer en de Mangelbeek.
Lummen is gelegen op het Kempens laagplateau. Er zijn enkele getuigenheuvels, zoals de Willekensberg met aansluitend het Lummens Broek, en de Venusberg (61 meter). Lummen kent diverse boscomplexen, waaronder domeinbossen van kastelen, zoals het Kasteel van Loye. Daarnaast zijn er tal van vijvers. Ten zuiden van Lummen stromen de Laambeek, de Mangelbeek en de Demer, en ten noorden van Lummen stroomt de Zwarte Beek, waarlangs zich het natuurgebied Vallei van de Zwarte Beek bevindt. Ten oosten van Lummen loopt het Albertkanaal in noordwestelijke richting.
Archeologische vondsten wijzen op bewoning te Lummen voor de Romeinse bezetting. De eerste geschreven teksten van het begin van de 8e eeuw bewijzen menselijke aanwezigheid. De eerste perkamenten die over de heerlijkheid Lummen spreken, dateren uit het begin van de 13e eeuw.
Op 17 augustus 1943 haalde een Duits jachtvliegtuig een Amerikaanse B-17-bommenwerper van de 94ste Bomb Group neer boven Lummen. De brokstukken van het vliegtuig kwamen terecht in de omgeving van de huidige Kanadastraat. Zes bemanningsleden sneuvelden, twee werden als krijgsgevangenen overgebracht naar Duitsland en twee konden ontkomen. Op de parking van het Oosterhof, in de buurt van de crash, werd op 17 augustus 2013 een gedenkteken onthuld. Op 21 februari 1945 stortte in de Goeren in Linkhout een Avro Lancaster-bommenwerper van de Royal Australian Air Force neer nadat hij beschoten werd door een Duitse nachtjager. Er was slechts 1 overlevende van de 7 bemanningsleden, met name Alex Jenkins, de piloot. Op de plaats van de crash staat nu een gedenkteken.
Enkele bezienswaardigheden:
- Kapel van de Beukeboom: kluis en kapel gelegen op de top van de Willekensberg
- Kasteel De Burg: eind-15e-eeuws kasteel dat nu door de “Briers de Lumey” familie wordt bewoond.
- Kasteel Het Hamel: 18e-eeuws kasteel met boerderij. In de Tweede Wereldoorlog is het kasteel vernield en later afgebroken. De stallen en boerderij werden door de Moffarts herbouwd tot woning.
Kasteel Lagendal (Saint-Paul): hier was tot 2005 een bekend sterrenrestaurant gehuisvest.
- Kasteel van Loye: 15e-eeuws kasteel in privébezit.
- Kiosk op het Gemeenteplein.
- Onze-Lieve-Vrouw Hemelvaartkerk: Kerk in neoromaanse stijl gelegen in de Kerkstraat.
- Vallei van de Zwarte Beek: natuurgebied en biotoop voor weidevogels.
- Wandelgebied Venusberg. De Duizendjarige Eik (stamomtrek: 640 cm; hoogte: 17m; leeftijd: circa 700 jaar oud) staat in het gehucht “Mellaer”.
- Het Pakhuis en de lijnzaadmolen aan de Demer, op de grens met Schulen
- Het Schulensmeer ligt op het grondgebied van Herk-de-Stad, Halen en Lummen. Het Schulensmeer is een groot kunstmatig meer en zelfs het grootste binnenmeer van Vlaanderen. Het natuurgebied is een broedplaats voor veel watervogels. Er wordt aan kajak, windsurfen en zeilen gedaan.
Grafkapel Van Willigen-Glavany.
- Het gemeentehuis op het Gemeenteplein is opgetrokken in neorenaissancestijl. Het werd voltooid in 1899. In 1992 werd het gerenoveerd en met een nieuwbouw voorziene gemeentehuis in gebruik genomen. In 2013 startten de verbouwingen met aangrenzend een nieuw administratief centrum.